انتقال بیماریها از جوندگان به انسان
دامنه خسارتهائی که این موجودات کوچک به زندگی انسان وارد می کنند آنقدر گسترده است که باید گفت همین موشهای کوچک امروز یکی از بلاهای خطرناک برای نوع بشر میشوند . موشها با تغذیه از محصولات کشاورزی،دامی ، دانه ها و مواد غذائی انبار شده موجب اتلاف برخی منابع اقتصادی شده و نیز با جویدن سیمهای برق وتلفن و ایجاد آسیب به وسائل برقی خطرناک عمده ای را متوجه تاسیسات و خانه ها میکنند.
اما بیشترین زیان این موجودات نقشی است که در انتشار بیماریها دارند ، یک موش به تنهائی میتواند تمامی فضای یک محیط مسکونی راآلوده کند و زمینه را برای انتشار بیماریها آماده سازد . موش عامل انتقال بسیاری از ویروسها،باکتریها ، اسپیروکتها ،و ریکتزیا و قارچها هستند . روزانه هرموش ۴۵ تا ۲۵۰ فضله و ۱۰ تا ۲۰ میلی لیتر ادرار و چند صد مو از خود دفع میکنند و بدین شکل یک موش به تنهائی میتوانند تمامی فضای یک محیط مسکونی را آلوده کرده و زمینه را برای انتشار بیماریها آماده کند.
انتقال بیماریها از جوندگان به انسان از چند طریق ممکن است :
– بیماریهائی که در اثر گاز گرفتگی موشها منتقل میشوند عبارتند از بیماریهای ویروسی، میکروبی و قارچها ،تولارمی ،طاعون ،یرقان و تب راجعه
– بیماریهائی که از طریق ادرار و مدفوع موشها منتقل میشوند لپتوسپیروز ،مسمومیت های غذائی ناشی از سالمونلاها و انتقال انگل هائی مثل همینولییپس نانا و همینو لییپس دیمی نوتا
– بیماریهای منتقله توسط اکتوپارازیتهای جوندگان به انسان شامل ، بیماری طاعون ( بوسیله کک و موش ) تب راجعه ( بوسیله کنه و موش ) بیماریهای تیفوس از طریق مدفوع کک وموش، بیماری تریپانوزو میازیسس
بیماری های مهم منتقله موش ها به انسان:
– لپتوسپیروز Leptospirosis
بیماری عفونیست همرا با تب که بوسیله انواع لپتوسپیرا ها ایجاد می شود علائم آن تب ، استفراغ ،خون ریزی وبزرگی و دردناکی کبد است. لپتوسپیراها در خون و ادرار و مدفوع موشها دیده می شود .اصولاً لپتوسپی روز بیماری موشها است و در بین آنها منتشر است و بسیاری از موشها عامل بیماری را تا آخر عمر در ادرار خود دفع می نمایند.ابتلای انسان از خوردن آب و غذای آلوده با ادرار موشها یا آب تنی در آبهای آلوده می باشد.
– سالمونلوز Salmonellosis
بیماری عفونی است همراه باتب که بوسیله انواع سالمونلاها ایجاد می شود علائم آن تب ، استفراغ ، عامل بیماری از انواع سالمونلاهاست که موشهای خانگی گاهی به آنها مبتلا می شوند و عامل بیماری از راه ادرار و مدفوع خود دفع می نمایند و بیماری بوسیله غذای آلوده به انسان منتقل می شود.
– تب هاب ناشی از گاز گرفتن موش یا سودوکو (Rat bite fever (sodoku)
این بیماری نیز شبیه به تب های باز گرد و عامل آن اسپیریلوم مینوس می باشد شروع آن باتب و لرز و چند روزادامه دارد در هفته ها و ماههای بعد باز این تب بازگشت می نماید در موارد درمان شده ممکن است مرگ و میر تا ده درصد برسد.دوره کمون ۱۰-۵ روز اغلب ۵-۶ هفته طول می کشد.
– بیماری تریشینوز Trichinosis
بیماری تریشینوز در اثر آلودگی به تریشینلا اسپیرالیس ایجاد شده عامل بیماری کرم کوچکی از نماتودهاست.وقتی انسان از گوشت خام یا نیمه پخته آلوده به لارو تریشین تغذیه نموده لاروها در داخل معده زیاد شده و بطرف روده کوچک می روند و در ناحیه دئودونم به رشد خود ادامه می دهند و بعد از ۴۸-۳۶ به مرحله بلوغ می رسند .
نرو ماده جفتگیری و نرها از بین می روند و ماده ها وارد مخاط روده می شوند بیماری دارای دو مرحله است یکی مرحله حاد که به علت وجود کرمها و ازدیاد شدن لاروها در خون است علائم آنها ، تب ، اسهال ، استفراغ ، دردعضلات و ائوزینو فیلی می باشد دوره مزمن علائمی جز درد شدید عضلات ندارد معمولاً انسان از خوردن گوشت
خام یا خون پخته خوک آلوده می شود در شرایط طبیعی معمولاً آلودگی بطور مداوم بین گوشت خوران ، جوندگانو خوک برقرار است خوکها وقتی از پس مانده های غذایی یا از موشهای آلوده تغذیه نمایند مبتلا می گردند موشها نیز از خوردن گوشت خوک بعلت همنوع خواری آلوده می شوند باید توجه داشت که راتوس نروژیکوس دشمن راتوس راتوس ها بوده و آنها را می خورند
– تیفوس موشی Murine Typhus
این بیماری که در حقیقت بیماری موشهاست گاهی بوسیله کک موش به انسان سرایت می کند عامل بیماری ریکتزیا مورزی نامیده می شود عامل بیماری در طبیعت در بدن موشها نگهداری و از موشی به موش دیگر بوسیله بعضی از بندپایان انتقال یافته و بوسیله مدفوع بعضی از کک ها به انسان منتقل میگردد کک های پولکس ایرتیانس،نوزوپسیلوس فاسیاتوس ، کتنوسفالوس فلیس ، اکیدنوفا گالیناسه توانسته اند بطور آزمایشی بیماری را منتقل کنند.
بعضی از شپش های جوندگان می توانند مانند ککها بیماری را دراین موشها انتقال دهند آلودگی در انسان بوسیله ورود مدفوع کک هائی که از موشهای آلوده تغذیه می کنند از راه خراش حاصل در محل نیش و حمل آن به مخاط بینی ، چشم ، و شاید دهان تولید می شود به عقیده بعضی از محققین ، استنشاق گرد وخاک آلوده به مدفوع یا ادرار موشهای آلوده یا خوردن کک ها ی آلوده بیماری را ایجاد می کند و به مین جهت بیماری مشخصی در فصول افزایش کک ها و افرادی که در محل های پر موش بسر می برند بیشتر دیده میشود باید توجه داشت که گزنوسیلاها میتوانند آلودگی رابرای تمام طول عمر بدن خود حفظ کنند.
– طاعون یا مرگ سیاه (Plague (Black Death
طاعون ، یکی از بیماری های باکتریال ناشی از یرسینیا پستیس است و مهمترین بیماری است که موش ها نقش بسیاراساسی در نگهداری و انتقال عامل آن را به انسان به عهده داشته اند.این بیماری در طول تاریخ، تاثیر عمیقی برزندگی انسان اعمال نموده است، به طوری که در سال ۵۴۱ میلادی اولین جهانگیری عظیم آن از مصر شروع شده درعرض چهار سال به سایر نقاط جهان منتشر گردیده و حدود ۶۰ ۵۰ درصد مردم جهان را به هلاکت رسانده است.
دومین جهانگیری آن در سال ۱۳۴۶ میلادی از آسیای مرکزی شروع شد و در رفت و برگشت تا قلب اروپا پیشرفت و یک سوم جمعیت اروپا را به کام مرگ، فرو برد .سومین جهانگیری در قرن ۱۸ میلادی از چین شروع شدمیلیون ها نفر را در چین به هلاکت رسانده و از طریق خشکی و دریا به سایر نقاط دنیا منتشر گردید.
دانشمندان ایرانی این بیماری مهلک را به خوبی می شناختند ودر دوران گذشته در ایران توسط دانشمندان کشورمان مورد شرح و تفسیر و درمان قرار گرفته اند و راه هایپیش گیری از آنها نیز توصیه شده است.
بیماری طاعون مخصوص جوندگان (موشها ) بوده و در شرایط خاصی بهانسان سرایت می کند موش هایی که نقش اصلی را در انتقال طاعون دارند به دو گروه تقسیم می شوند که هریکدارای گو نه های متعدد و مختلفی است. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، قاره ی آفریقا ، ماداگاسکار، موزامبیک،تانزانیا، جمهوری دموکراتیک کنگو و سپس آسیا ، هند ، با لاترین آمار مبتلایان به طاعون را دارند. این دو قاره بهتنهایی ۹۹ ٪ مناطق طاعون زده در سال ۱۹۹۷ در جهان را تشکیل می دادند.
طاعون از نظر اکولوژیکی و نوع ناقلینومخازن به دو فرم اهلی و وحشی دیده می شود. در تاعون فرم وحشی عامل بیماری بین مخازن وحشی و ناقلینوحشی ودر فرم اهلی بین مخازن اهلی و ناقلین اهلی حرکت می نماید
– هاری Rabies
یکی از بیماریهائی که امکان انتقال به انسان توسط جوندگان وجود دارد هاری است بیماری هاری یکآنسفالومیلیت حاد مشترک بین انسان و انواع پستانداران می باشد انتقال بیماری هاری به انسان و اغلب به دنبال گزش حیوان مبتلا و آلوده شدن جراحات حاصله با ویروس هاری صورت می گیرد این ویروس وارد سلولهای عصبی شده و بسوی سلسله اعصاب مرکزی حرکت می کند هاری در مناطق فوق العاده آلوده از طریق هوا نیز ممکن است سرایت کند دوره کمون ده روز تا یک سال و در اغلب موارد دو هفته تا دو ماه می باشد
– تولارمی Tularemia
طبق بررسی های انجام شده خرگوش ، روباه ، گوسفند ، گاو ، آهو ، موش مخزن بیماری شناخته شده اند از جملهموشهایی که می تواند میکروب تولارمی را منتقل کند می توان به موش خانگی و موش نروژی اشاره کرد راه سرایتعامل بیماری تولارمی به انسان بوسیله آبهای آلوده و نیش کنه های و برخی از انواع خر مگس هاست.
– لشمانیوز جلدی روستایی Zoonotic Cutaneous Leishmaniasis
موش های صحرایی از خانواده ژربیلده یعنی رومبومیس اپیموس مخزن اصلی و مریونس لپیکوس مخزن دستدوم بیماری در آسیای میانه شناخته شده اند همچنین فلبوتوموس پاپاتاسی نقش مهمی را در برقراری و انتقال بیماری از جوندگان به انسان ایفا مینماید پشه خاکی های گروه کوکازیکوس بیشتر مسئولیت انتقا ل بیماری از جوندگان به عهده دارند و احتمالاً از نظر انتقال بیماری به انسان نقشی ندارند.
آلودگی در گوش موش و گاهی هم در پوزه اشدید ه می شود در بعضی نقاط آلودگی به موشها زیاد است و موشها با پراکندگی زیاد خود نیز با در صد آلودگی زیادسبب برقراری بیماری بصورت کانون طبیعی دریک منطقه می شوند و بعلاوه لانه رومبومیس معمولاً خیلی عمیق کندهمی شود و میتواند در عمق خود محل زاد و ولد مناسبی برای پشه خاکی باشد به همین دلیل بیماری لیشمانیوز
جلدی روستایی در منطقه انتشار رومبومیس تقریباً همیشه با این جونده همراه است.
– تب های بازگرد اندمیک یاتب های راجعه کنه ایTick-borne relapsing fevers
عامل بیماری از انواع بورلیا ها هستند.بورلیا ها بیماریهای مختلفی رادرانسان ایجاد می کنند انتقال عامل بیماریازطریق نیش یا مایع وکوکسال انجام می گیرد مخازن انگل در کانون اند میک جوندگان وحشی و کنه های می باشند.عده ای از بورلیاها به علت داشتن خاصیت نوروتروپیسم به مغز جوندگان میزبان رفته و مدتها در مغز حیوان باقی خواهند ماند میزبان اصلی تب راجعه اندمیک را جوندگان وحشی تشکیل می دهد کنه ها مخزن و ناقل بیماری میباشند.
– تب های خونریزی دهنده یاHaemorrhagic fevers
تب های خونریزی دهنده ویروسی مجموعه ای از یافته های ناشی از ناپایداری عروقی و کاهش یک پارچگی دیواره ی عروق می باشد. آسیب مستقیم یا غیر مستقیم به میکرو واسکولار منجر به افزایش نفوذ پذیری و خونریزی منطقه ای می شود، به خصوص در مواردی که عملکرد پلاکتی مختل است. فشار خون پائین است و درموارد شدید شوک رخ می دهد. تب های خونریزی دهنده ویروسی همگی با تب و درد عضلانی شروع شده و معمولاً بروزناگهانی دارند. در عرض چند روز بیمار به دلیل افزایش ضعف و بدحالی نیاز به مراقبت های پزشکی پیدا می کند.
یکی از کلید های عمده ی تشخیص مسافرت به یک منطقه ی اندمیک در دوره ی کمون یک سندرم است .تشخیص سریع به دلیل نیاز به درمان اختصاصی و حمایتی اهمیت دارد. درمان شامل بستری سریع ، مایع درمانی شدید در بیمارانی که دچار افزایش نفوذ پذیری عروق ، استفاده از داروهای کاردیوتونیک ،استفاده از داروهای افزایش فشار برای حفظ فشار در سطح عملکرد کلیوی ، درمان عفونت های باکتریال ثانویه ، جایگزینی فاکتورهای انعقادی وپلاکت در صورت لزوم و احتیاطات لازم برای بیماران دچار احتمال به خونریزی می باشد. از عمده ترین تب های خونریزی دهنده ویروسی با مخزن جوندگان می توان به تب لاسا ، تب خونریزی دهنده آرژانتین ، تب خونریزی
دهنده بولیویائی ،سندرم کلیوی هانتا ویروس ها و سندرم قلبی ریوی هانتا ویروس ها اشاره کرد ، سندرمکلیوی در مناطق آسیائی و اروپا و سندرم قلبی ریوی در آمریکای جنوبی شایع است .علائم تب آرژانتینی و بولیوی شبیه به تب لاسا است با این تفاوت که علائم نورولوژیک آنها بارزتر است و ترومبوسیتوپنی یا کاهش پلاکت هادرآن ها یک قانون همیشگی است.
